Odkurzacz nie od dziś jest nieodłącznym elementem naszych domów. Jednak czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jak w ogóle powstał odkurzacz? Poznaj fascynującą historię odkurzacza — od pierwszego prototypu po nowoczesne urządzenia ułatwiające codzienne sprzątanie.
Kto wynalazł odkurzacz?
Historia odkurzacza zaczyna się od ludzkiej potrzeby — potrzeby porządku, wygody i oddechu od kurzu.
Pierwsze koncepcje sięgają końca XVIII wieku, gdy w 1799 roku Daniel Hess, amerykański wynalazca, skonstruował urządzenie nazwane Carpet Sweeper. Działanie to opierało się na ręcznym wtłaczaniu powietrza. Jednak prototyp bardziej przypominał narzędzie alchemii i rzemiosła niż praktyczne rozwiązanie.
Niecałe siedem dekad później, w 1869 roku, w Chicago narodziła się nowa wizja. Ives McGaffey opatentował Whirlwind — ręcznie napędzaną maszynę do usuwania kurzu. Z dzisiejszej perspektywy była ona dość prymitywna, to stanowiła ważny krok w kierunku mechanizacji sprzątania.
Pierwszy odkurzacz z prawdziwego zdarzenia
Wyczekiwany przełom nastąpił na początku XX wieku. Kiedy to w 1901 roku Hubert Booth, brytyjski inżynier, zrewolucjonizował ideę usuwania zanieczyszczeń. Booth uznał, że dotychczasowe urządzenia jedynie zdmuchują kurz, a tym samym są nieskuteczne. Podszedł do tego trochę inaczej, ponieważ chciał go wciągać, trwale eliminować z przestrzeni. Testując swój pomysł, przyłożył usta do fotela i wykonał wdech. Mało brakowało i mogło dojść do jego uduszenia, ale dzięki temu dowiódł słuszności pomysłu, który później opatentował w Wielkiej Brytanii.
Efektem była maszyna, która nie przypominała sprzętu domowego. Odkurzacz był ciągnięty przez konie, które były ustawione przed domem i zasysały kurz przez długie węże. Urządzenie otrzymało przydomek Puffing Billy — „Śpiący Billy”. Nie zyskało na popularności, ale zapoczątkowało nową erę.
Przenośny odkurzacz — pierwszy w historii
W tym samym czasie James Murray Spangler, skromny dozorca z Ohio, mierzył się z codziennością i własną astmą. Stworzył on z elektrycznego wentylatora, pudełka i poszewki coś, co można nazywać pierwszym użytkowym odkurzaczem. W 1908 roku opatentował swój projekt, a następnie prawa do wynalazku nabył William Hoover. To właśnie on przeobraził odkurzacz w produkt. Hoover, prezentując działanie urządzenia w domach, przyczynił się do jego błyskawicznej popularyzacji w Stanach Zjednoczonych. Ponadto, pierwotnie odkurzacze firmy Hoover miały pionową konstrukcję.
W Europie technologia nie pozostawała w tyle. Około 1910 roku duńska firma Fisker & Nielsen Company zaprojektowała model Nikfisk C1 — ważący 17,5 kg, ale możliwy do obsługi przez jedną osobę.
Niedługo potem, w 1912 roku, szwedzki przedsiębiorca Axel Wenner-Gren zaprojektował model Lux1, który zaczął się rozwijać pod marką Electrolux. Bardziej przyjazny użytkownikowi, kompaktowy niż ówczesne rozwiązania, szybko zdobył swoją popularność.
W 1921 roku pojawił się model V — odkurzacz na płozach, które wprowadziły pojęcie mobilności do domowego sprzątania. W 1938 roku rynek zdobył model Z30, zwany „bochenkiem” — za sprawą opływowego i horyzontalnego kształtu. Jednak dopiero w latach 60. przyszła prawdziwa rewolucja, gdy płozy zastąpiono kółkami, a kabel zyskał funkcję zwijania automatycznego — odkurzacz Luxomatic.
Pierwszy odkurzacz w Polsce
Po zakończeniu II wojny światowej w Polsce słowo odkurzacz często zastępowano nazwą „Elektroluks”. Wszystko przez ogromną popularność szwedzkich odkurzaczy marki Electrolux w naszym kraju. Podobnie było w Wielkiej Brytanii, gdzie na odkurzacze często mówiono „Hoovery” — od nazwy marki Hoover.
Natomiast pierwszy polski odkurzacz został wyprodukowany w 1952 roku przez firmę Zelmer, która miała swoją siedzibę w Rzeszowie. Urządzenie nosiło nazwę „Alf” i zapoczątkowało produkcję odkurzaczy w Polsce.
Odkurzacz bezworkowy
Technologia nie zwalniała tępa i w roku 1978 zaprojektowano pierwszy odkurzacz bezworkowy. Twórca był James Dyson, który pracując w fabryce stworzył przemysłową wieże cyklonową do odzielenia cząsteczek farby od powietrza. Na podstawie tego rozwiązania wpadł na pomysł zastosowania podobnej metody w odkurzaczu.
Po pięciu latach i aż 5127 prototypach Dyson wykonał pierwszy na świecie cyklonowy odkurzacz bezworkowy. Model G-Force został sprzedany w Japonii, a w 1993 roku Dyson założył własną firmę i wypuścił kolejny model — DC01. Ten odkurzacz był pierwszym, który utrzymał stałą moc ssania podczas całego czasu pracy.
Odkurzacz bezprzewodowy
Pierwszy odkurzacz bezprzewodowy powstał w roku 1979 i był to ręczny model „Dust Buster”, stworzony przez firmę Black & Decker. Działał on na baterie i był przeznaczony do szybkiego sprzątania małych powierzchni.
Jednak w 1997 roku firma Electrolux zaprezentował prototyp robota sprzedającego „Trilobite”. To fantastyczne urządzenie wykorzystywało ultradźwięki do omijania przeszkód i po zakończeniu pracy samodzielnie wracało do stacji ładującej. Robót sprzątający „Trilobite” pojawił się na rynku dopiero w 2001 roku. Rok później firma iRobot wprowadziła Roomby — roboty, które zapoczątkowały nową erę automatycznego odkurzania.
Współczesne odkurzacze
Patrząc na całą historię odkurzaczy, można śmiało powiedzieć, że kiedyś były one luksusem. Dziś to podstawowy sprzęt, który spotkamy praktycznie w każdym domu. Współczesne modele oferują szereg funkcji, nowoczesny design, czy dużą moc. Aktualnie w XXI wieku znajdziemy takie odkurzacze jak:
- Ręczne — poręczne i lekkie, świetne do szybkiego usuwania zabrudzeń z małych powierzchni.
- Wodne — wykorzystujące filtr wodny, który skutecznie zatrzymuje kurz i inne drobnoustroje.
- Piorące — umożliwiają pranie tapicerek i dywanów. Mają dwa zbiorniki, jeden na czystą wodę, a drugi na brudną.
- Workowe — najbardziej klasyczne modele z wymiennym workiem, najczęściej papierowym lub materiałowym. Napędzane silnikiem elektrycznym.
- Bezworkowe — zamiast worka mają pojemnik na kurz, a zabrudzenia oddzielane są od powietrza siłą odśrodkową, tak zwana technologia cyklonowa.
- Pionowe — wygodne i smukłe, najczęściej są bezprzewodowe i idealne do szybkiego odkurzania. Dostępne są w wersjach z silnikiem przy szczotce lub rączce.
- Roboty sprzątające — urządzenia samodzielnie poruszające się i odkurzające, niekiedy także myjące podłogę.
- Przemysłowe — przeznaczone do warsztatów lub na budowę, oferujące bardzo dużą moc ssania.
Historia odkurzacza to opowieść o wielu próbach, błędach i sukcesach, które doprowadziły do praktycznego i wygodnego urządzenia do sprzątania. Obecnie na rynku znajdziemy szereg przeróżnych odkurzaczy, a dzięki temu każdy może znaleźć model, który idealnie spełni własne oczekiwania.
